Francois Mingaud

De uitvinder van de pomerans

François Mingaud, getekend door C. Rodius in 1827.
François Mingaud, getekend door C. Rodius in 1827.

Francois Mingaud werd op 4 januari 1771 te Vauvert (Cail) in Frankrijk geboren, hij was de zoon van Paul Mingaud en van Suzanna Estanova. Hij overleed op 23 december 1847, op de Hoogstraat 305 te Rotterdam. Francois was toen leeftijd 76 jaar, 11 maanden en 19 dagen oud. Hij werd begraven op de Crooswijkse begraafplaats in Rotterdam.
Van zijn Franse tijd is niet veel bekend. Wél dat hij een kapitein was bij het Franse leger en dat hij een aantal jaren in een Franse gevangenis verbleef, waarschijnlijk om politieke redenen. (Als officier in het leger van Napoleon heeft François Mingaud vast gezeten in de Bastille als politiek gevangene. Het hoe weet niemand, maar François kreeg het voor elkaar een biljart geplaatst te krijgen in zijn cel. Hier verfijnde hij het spel en vroeg hij zelfs na zijn vrijlating toestemming om terug te keren in zijn cel. Hij wilde namelijk zijn spel perfectioneren.)

Die tijd gebruikte hij om op het aanwezige biljart allerlei experimenten uit te voeren, mede door zijn van een lederen pomerans voorziene keu.

Hét belangrijkste in de evolutie naar het moderne biljartspel was echter de uitvinding van de pomerans, die het mogelijk maakte om een rotatie te geven aan de speelbal, en alle vorsers zijn het erover eens dat dit het werk was de Franse legerkapitein Mingaud in het jaar 1807.
Hoogstraad-305-Mingaud
Hoogstraat 305 te Rotterdam

Toen Mingaud zijn tijd uitgezeten had was hij eigenlijk nog niet klaar met zijn studie.
Hij verzocht daarom de autoriteiten het verblijf in de gevangenis te verlengen ten einde zijn proefnemingen te voltooien. Toen hij dan ook definitief zijn “behuizing in de Bastille” vaarwel kon zeggen was Mingaud op dat moment (vanzelfsprekend) de beste biljartspeler ter wereld. In 1827 publiceerde hij een boek “Noble Jeu De Billard (in de Engelse vertaling “The Noble Game Of Billiards“). Het boek bestaat vooral uit een 40-tal diagrammen waarop (voor die tijd) fantastische oplossingen waren gegeven met een klein stukje tekst.
De auteur noemt zich op het titelblad “ancien capitaine infanterie au service de la France.”
De Engelse vertaling was het werk van de Engelse biljartfabrikant John Thurston nadat deze een demonstratie van Mingaud in Londen had meegemaakt.
Francois Mingaud was hervormd en leefde als gescheiden echtgenoot van Marguérite Boissier. Rond 1834 verhuisde Mingaud naar Rotterdam, alwaar hij op 30 september 1835 in het huwelijk trad met ene Coosje Hegelmeijer, die in de Hoogstraat een “dameswinkel” bezat. Dit huwelijk – het was voor beiden het tweede. Jacoba Wilhelmina Helena Hegelmeyer, geboren te Rotterdam op 10 mei 1774, hervormd, dochter van Carel en Johanna Jacoba van Gasten, weduwe van Ludovicus Peters, was toen 61 jaar oud, ze overleed op donderdag 17 november 1856 te Rotterdam en was 82 jaar en 6 maanden oud. Het pand (Hoogstraat 305 te Rotterdam) is helaas verdwenen door de bombardementen in de tweede wereldoorlog.
Mingaud bestudeerde op de bovenachterkamer wetenschappelijk alle biljartstoten, die hij “onbedrevenen” door toeval had zien maken.

In het opzoekingswerk van de Nederlander Cees Sprangers naar Mingaud vind je de volgende “biografie” geschreven door een zekere “Nurks” in 1865:
“Gedurende jaren achtereen, oefende hij zich in het biljartspel, vond het gebruik uit der pomeransen en speelde onbeschrijfelijk vast en schoon.
Tot het laatst in zijn leven, kwam hij elke week in het Londonsch koffijhuis, aan de West-Nieuwland te Rotterdam, waar hij vroeger eiken avond, later, ouder wordende, slechts nu en dan eene partij speelde of vreemde stooten aanwees.
Wanneer hij wilde, carambolleerde hij altijd (*), trok de ballen terug, of liet ze doorschieten ,schuins of met slingers loopen, als een orkaan over het biljart vliegen en dan opeens stilstaan, of omgekeerd, kruipende wegstooten en na een bal geraakt te hebben, tienmaal (*) harder voortrollen. Rondom een hoed (de eerste vorm van massé?) speelde hij carambole; om kort te gaan, men kon niets zoo dwaas bedenken of hij deed het naar verlangen, zelfs de meest onmogelijke 4, 5 en 7 stooten (over 4,5 of 7 banden ?).
Hij speelde ook wel eens eene partij enkel uit “beesten” bestaande, doch zonder ze ooit te missen.(*) Hij was steeds gezond, werd zeer oud en dankte dit aan beweging, die hij in de gevangenis door het biljart had kunnen blijven nemen.” (in het café werd hij gaarne ‘M. le Capitaine’ genoemd)

(*) in het artikel vallen de overdrijvingen die eigen zijn aan geschiedschrijvers op, net zoals mij opviel in een biografie over Mozart, waarin voor de goedgelovige beweerd wordt dat Mozart in zijn korte leven meer muziekstukken schreef dan meerdere andere mensen samen, over een normale levenstijd, theoretisch zouden kunnen schrijven…
Nu, de overdrijvingen opzij gelaten, Mingaud zal voor die tijd beslist wel zeer speciale dingen op een biljart hebben gedaan.
Volgens dezelfde vorser Cees Sprangers stamt de moderne vorm van een biljartkeu voort uit een kruk die Mingaud, na zijn opgelopen verwondingen als kapitein in het Franse leger in de bloedige veldslagen opliep, nodig had om zich voort te bewegen. Hij gebruikte in oorsprong een “veerkrachtig stukje klei”, bevestigd aan het einde van zijn kruk om een rotatie te kunnen geven aan de speelbal.
Tijdens zijn reeds vermeld verblijf in de gevangenis verving hij dit door een stukje leder.
De keu en de pomerans waren geboren.
Het smeren van krijt aan de pomerans om ketsen te voorkomen, is wellicht ook het eerst door hem gedaan. Na zijn ontdekkingen werden de eerste modernere versies van keuen, ballen, krijt en biljarttafels gecommercialiseerd door gerenommeerde biljartfabrikanten.
In België blijft van al deze oude glorie alleen nog de firma Thissen als familiebedrijf over, in 1898 opgericht te Antwerpen door Michael Thissen en Maria Sleghers.

Terry van Erp
Bronnen: Internet en eigen onderzoek.

Bewaren

Bewaren

Bewaren

Bewaren

Bewaren

Bewaren

Bewaren

Bewaren

Bewaren

Bewaren

De partij is uit of toch niet?

Noteren-01aHet heeft al heel wat keren aandacht gekregen. Een partij die ‘uit’ is, terwijl later blijkt dat niet het juiste aantal caramboles is gemaakt. Het blijft van tijd tot tijd vóórkomen, hoewel het met wat oplettendheid eenvoudig voorkómen kan worden.

Het allereerste schrijfsel van mijn hand ging hier ook al over. In de jaren erna heb ik er nog ettelijke keren aandacht aan besteed. De arbiter beslist dat een speler ‘uit’ is terwijl hij niet het correcte aantal caramboles heeft gemaakt. Onlangs kreeg ik een verslag van een voorval toegestuurd met de vraag om er maar weer eens aandacht aan te geven. Het is mij niet bekend om wat voor wedstrijd het ging. Eigenlijk ook niet belangrijk. Speler A schoot lekker op. Hoorde de arbiter annonceren: ‘en nog vijf, en nog ‘ tot de laatste aankondiging: ‘en nog één’. De laatste was mis, helaas. Lees verder: De partij is uit of toch niet?

En nog vijf dank u wel

Noteren-01aVeel is er al geschreven over het annonceren. Nagenoeg elke annonce heeft een voorgeschreven tekst. Dat lijkt soms overdreven maar is niet zonder reden. Toch kun je soms heel creatieve annonces horen.

Het lijkt zo simpel. Dat is het in feite ook. De arbiter meldt het resultaat van een stoot af handeling van de speler, duidelijk hoorbaar voor spelers, schrijver en toeschouwers. Vooral duidelijk hoorbaar, zodat je geroezemoes kunt voorkomen. Geroezemoes, of die bal wel raak was en of het een correct uitgevoerde stoot was, bijvoorbeeld. Lees verder: En nog vijf dank u wel

Een goed bedoelde, maar niet juiste beslissing

Noteren-01aAls je als verenigingswedstrijdleider een finale in goede banen moet leiden, krijg je te maken met allerlei zaken, die je dient op te lossen. Daarvoor kun je terugvallen op reglementen, maar in een reglement kun je niet alles benoemen.
Soms kan het moeilijk zijn om de juiste beslissing te vinden.

Een tijdje terug kreeg ik zo’n verhaal voorgelegd. Het gebeurde tijdens een finale. In de vierde ronde, laatste partij.
Speler A staat op een gedeelde eerste plaats, Speler B is één na laatste. A moet er nog twee en B nog drie. B is aan de beurt.
De arbiter vraagt, terwijl hij de schrijver aankijkt: “En nog drie?” De schrijver knikt bevestigend. B maakt zijn resterende drie caramboles en de arbiter zegt: “Drie noteren drie de heer B, drie…. en partij”. Hij pakt de ballen bij elkaar en legt ze in het midden van de tafel. Tot zover niks aan de hand. Maar dan roept speler A: “Het klopt niet! Hij moet er nog één!” Vervolgens gaat iedereen zich er mee bemoeien. Wat blijkt: bij de vorige beurt van B heeft de schrijver een carambole te veel genoteerd. Het lijkt er op dat speler A als enige in de gaten had dat het niet klopte. Maar ook hij reageert pas als de partij afgelopen is. In de consternatie die vervolgens ontstaat, wordt vergeten om de tellijst te ondertekenen. B gaat naar huis maar wordt ’s avonds gebeld dat hij de volgende dag eerder wordt verwacht. De wedstrijdleiding heeft inmiddels ruggespraak gehouden en er is besloten dat de partij zal worden overgespeeld. B heeft weinig trek om de partij over te spelen omdat A eerder had kunnen reageren maar heeft gewacht tot de partij was afgelopen. Om verder escaleren te voorkomen, gaat B tenslotte onder protest de partij overspelen. Lees verder: Een goed bedoelde, maar niet juiste beslissing

Moet je altijd de tellijst tekenen voor akkoord

OndertekenenformulierHet is zowel een goede gewoonte als een reglementaire verplichting. Als je partij is afgelopen moeten arbiter en spelers de tellijst tekenen. Daarmee verklaren zij zich akkoord met de uitslag. Wedstrijd Reglement (WR) artikel 6012 lid 6. Door het plaatsen van hun handtekening verklaren ze tevens dat de partij in overeenstemming met de bepalingen van het WR en SAR (Spel en Arbitrage Reglement) is gespeeld. Lees verder: Moet je altijd de tellijst tekenen voor akkoord

Schrijven, tellijst en scorebord

Draadloos-scorebord-01aNaast de spelers en de arbiter is er tijdens een partij nog iemand actief. De persoon die gemaakte caramboles en de daarvoor gebruikte beurten opschrijft in een daarvoor bestemde lijst en ze tevens voor iedereen zicht baar maakt op een scorebord. De schrijver.

In het Wedstrijdreglement (WR), het deel dat betrekking heeft op alle soorten wedstrijden, lees je in art. 6013, lid 17: bij elke partij van een officiële wedstrijd dient de wedstrijdleiding een schrijver aan te wijzen. Deze schrijver houdt op een aan hem verstrekte tellijst de, door de arbiter aangekondigde, gemaakte caramboles bij.
Tevens houdt de schrijver het aantal gebruikte beurten bij. Als er een scorebord gebruikt wordt- dat is vrijwel altijd het geval-houdt hij ook de stand op het scorebord bij. (Tenzij iemand anders is aangewezen om het bord bij te houden) Verder is de schrijver de arbiter behulpzaam bij het uitvoeren van diens taak en verstrekt hij deze alle gewenste gegevens, zonder echter enige bemoeienis met de actieve arbitrage te hebben’. Lees verder: Schrijven, tellijst en scorebord

De rol van de schrijver bij een wedstrijd

De taak van de schrijver bij wedstrijden is eigenlijk heel eenvoudig. Zodra de arbiter zegt ‘noteren’, vult hij (of zij natuurlijk) het door de arbiter genoemde aantal caramboles in op de tellijst. Ook houdt hij de stand, zichtbaar voor arbiter, spelers en publiek, bij op een standenbord.

Maar al is zijn taak eenvoudig en is hij niet actief bij de arbitrage betrokken, de schrijver heeft een belangrijke functie bij een biljartwedstrijd. Immers hij is de arbiter behulpzaam, door in de tellijst het aantal van de door de arbiter goed getelde caramboles in te vullen. Ook houdt hij de stand bij op een standenbord. Goed zichtbaar voor de arbiter, die zo op de hoogte blijft van de stand in de partij, maar ook voor beide spelers en het eventueel aanwezige publiek. En als de arbiter soms eens heel even de tel kwijtraakt, helpt de schrijver met het juiste aantal. Verder gaat zijn bevoegdheid niet. Dat kan best weleens frustrerend zijn! Lees verder: De rol van de schrijver bij een wedstrijd

Inleiding noteren en arbitrage

inleidingDeze pagina is bedoeld voor mensen die interesse hebben in biljartarbitrage in het algemeen en in het bijzonder voor degenen die zich willen verdiepen in manieren van arbitreren, die de gewenste effecten hebben inzake een correct en plezierig verloop van een biljartpartij.

Onderstaande tips zijn bedoeld om biljartcollega’s te helpen bij het opkrikken van het arbitrageniveau in het algemeen en het daardoor verhogen van het biljartplezier van de daarbij betrokken spelers. Het behoud van de concentratie van een speler en het daarmee gepaard gaande spelplezier staan hierbij voorop.

N.B. Waar “hij”, “hem” en “zijn” wordt geschreven, dient vanzelfsprekend ook “zij”, “haar” en “haar” te worden gelezen. Lees verder: Inleiding noteren en arbitrage

Eekels Software

Hans-Eekels-01Hans Eekels (1948 Krimpen aan de IJssel), auteur van diverse boeken over biljarten, en de programmeur van een aantal programma’s om het leven van de wedstrijdleider wat te verzachten.

  1. PKspecial: Een gratis programma voor de WL’s bij de verenigingen voor de administratie van Voorwedstrijden en Finales PK’s. Met AVE-systeem en Systeem De Bruin, 2 tot 4 tafels, 3 tot 9 deelnemers en gebroken ronden. Een stand-alone programma voor de wedstrijdleider bij de verenigingen voor de administratie van Voorwedstrijden en Finales Persoonlijke Kampioenschappen. Met AVE-systeem en Systeem De Bruin, 2 tot 4 tafels, 3 tot 9 deelnemers en gebroken ronden. NB: Aanpassingen in versie 5.6.: juiste partijen in voorwedstrijden met 8 of 9 spelers en bondsnummer toegevoegd in html-code van de stand. Laatste versie 5.6. downloaden
  2. ClubMatch: Een gratis programma voor de WL’s bij de verenigingen voor de clubcompetitie. Vier ronden per seizoen, stand en matrix, diverse puntensystemen en aandacht voor kadristen in een libre-competitie. Een stand-alone programma voor de wedstrijdleiders bij de verenigingen voor de administratie van de clubcompetitie. Vier ronden per seizoen, stand en matrix, diverse puntensystemen en aandacht voor kadristen in een libre-competitie. Laatste versie 5.5. downloaden
  3. ToernooiProf: Een gratis programma voor de wedstrijdleider van grote toernooien. Onbeperkt aantal ronden, onbeperkt aantal poules per ronde en onbeperkt aantal spelers per poule. Een stand-alone programma voor de wedstrijdleider van grote toernooien. Onbeperkt aantal ronden, onbeperkt aantal poules per ronde en onbeperkt aantal spelers per poule. Laatste versie 5.3. downloaden
  4. Roostergenerator: Betaald programma voor het maken van roosters voor de teamcompetitie. Onbeperkt aantal competities en onbeperkt aantal teams. Avond- of middagcompetitie, kleine of grote tafels. KLIK hier voor meer info.

Let op: de programma’s met de nummers 1, 2 en 3 worden niet meer verder ontwikkeld. Deze zijn FreeWare, d.w.z. gratis te downloaden en te gebruiken. Vragen uitsluitend via email naar hanseekels@gmail.com. Werking onder nieuwe Windows-versies is niet gegarandeerd.