100 jaar biljartbond

Een eeuw geleden werd de Biljartbond opgericht, in 1928 was het WK voor het eerst in Amsterdam

Biljarten, WK 1928
Biljarten, WK 1928

Het jaar 1911, nu een eeuw geleden, was belangrijk voor de biljartsport in Nederland en Amsterdam in het bijzonder. Er ontstonden twee Amsterdamse verenigingen die nog steeds bestaan: Insulinde (Nu HET-EY/Insulinde) en ABC Rembrandt. En hier werd de Nederlandsche Biljart-Bond opgericht, die zich sinds 1951 Koninklijk mag noemen.

Een bijzonder (zij het niet geheel geslaagd) evenement in de eerste eeuw Biljartbond waren de eerste Wereldkampioenschappen in Amsterdam in 1928. Daarvan werd onlangs een onbekend affiche teruggevonden. Ook toen al speelden bij dat kampioenschap commerciële belangen een rol: op welk merk biljart moest worden gespeeld?

Zes biljartclubs (Groninger Biljartclub, de Friesche Club, Nijmeegsche Biljartclub, Gravenhaagsche Biljart Club en uit de hoofdstad K.R.A.S, en Billiard-Vereeniging Amsterdam) de Nederlandsche Biliard-Bond op. Doel: bevorderen van het biljartspel door amateurs. Als een van de middelen werd genoemd: het jaarlijks organiseren van een Nationaal Kampioenschap. Het eerste bestuur bestond uit mr. D.E, Lioni en Th.J. Grupping uit Amsterdam, en P. Vermeulen uit Nijmegen. Op een latere bondsvergadering werd genoemde mr. David Eliazer Lioni, advocaat te Amsterdam, officieel tot voorzitter verkozen.

Bij de oprichting van de Bond in januari waren de nu ook jubilerende verenigingen Rembrandt en Insulinde nog niet opgericht.; dat gebeurde pas later in het jaar. De twee Amsterdamse clubs die wel meteen van de partij waren zijn nu alweer lang ter ziele. De naam KRAS had overigens niets met hotel-café Krasnapolski te maken, al zijn daar heel wat biljarttoernooien gespeeld. Nee, het is de afkorting van ‘Kijk Rustig Alvorens te Stoten’.

Boeiend is ook de naam van HET-EY, uitgesproken als ‘Het IJ’.Dat betekent eigenlijk: ‘Houdt Er Trouw Effect Yn’. Die vereniging werd in 1922 opgericht en fuseerde in 1998 met Insulinde. De archieven van beide oude verenigingen zijn overgedragen aan het Stadsarchief, maar onlangs ontdekte clubarchivaris Frans van Lingen bij een zoldervergadering een vergeten deel van het HET-EY-archief. Tot de mooiste vondsten daarin behoorden het programmaboekje en het affiche van het Eerste Wereldkampioenschap biljarten, dat ooit in ons land gehouden werd.

Dat WK vond plaats van woensdag 30 mei tot en met dinsdag 5 juni 1928, in het gebouw van de Maatschappij van den Werkenden Stand, Kloveniersburgwal 87-91 (nu de Doelenzaal, thuishonk van Hoofdstad-Operette). Het was nog een heel gedoe geweest het kampioenschap hierheen te halen. Al sinds 1903 werd dit evenement door de Franse bond georganiseerd, en die beschouwde dat langzamerhand als een onvervreemdbaar recht. Voor de NBB was een wereldkampioenschap van groot belang, omdat het biljarten hier als sport nog steeds niet serieus werd genomen, onder meer omdat de wedstrijden doorgaans plaatsvonden in cafés, volgens velen poelen des verderfs. In 1922 liep de poging het WK naar Amsterdam te halen nog stuk op de Franse onwil. Maar in 1928 hielp het feit dat Nederland ook de Olympische Spelen mocht organiseren. Maar de Franse bond gaf de leiding maar zeer gedeeltelijk uit handen: ze leverde zowel de voorzitter als de secretaris van het organisatiecomité. En de Fransen wisten door te drukken dat er alleen gespeeld mocht worden op de tafels en met de ivoren ballen van de Amerikaanse biljartfabriek Brunswick. Dat was in het verkeerde keelgat van veel Nederlandse biljarters die gewend waren te spelen op tafels en met materiaal van de in 1898 geopende (en nog steeds bestaande Amsterdamse biljartfabriek Wilhelmina, Stadhouderskade 127. Die fabriek, opgericht door Izak Salomon, had intussen een internationale reputatie opgebouwd.

Financieel en publicitair werd het Wereldkampioenschap in Amsterdam geen succes. De speciaal gebouwde tribunes bleven akelig leeg, mogelijk omdat tegelijk de Olympische Spelen elders in Amsterdam aandacht trokken. En prins-gemaal Hendrik, die op zaterdagavond 2 juni tegen tienen ineens zijn opwachting maakte, hield het al drie kwartier voor gezien en stortte zich weer in het nachtleven. Ook sportief was het geen groot succes: alle spelers bleven ver onder hun niveau, De finale ging uiteindelijk tussen twee Belgen: Theo Moons uit Antwerpen en Guust van Belle uit Gent. Theo Moons won de titel, voor de derde keer.

Beste Nederlander was de Amsterdamse diamantair Hendrik Jan Robijns (‘Robbie’, voor intimi): hij eindigde als zesde van de acht deelnemers,

Maar een mooi affiche leverde het kampioenschap in ieder geval op!

Bron:  Op basis van een lange tekst van Frans van Lingen (en enkele websites).

Facebooktwitterpinterest

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *